Overlijden van een geliefd huisdier

Het overlijden van een huisdier komt ieder baasje zwaar te staan. Hieronder zet ik enkele overwegingen ivm euthanasie en wat na het overlijden.

Wanneer kies je voor euthanasie bij een huisdier?

Als baasjes van een huisdier (eender welk huisdier: hond, kat, fret, konijn, cavia, paard,…) maken we een pact met ons huisdier om er onvoorwaardelijk voor te zorgen, in goede en kwade tijden.

Naarmate een huisdier ouder wordt of zieker wordt, worden we soms geconfronteerd met die ‘alles-of-niks’-keuze voor euthanasie. Ik vind het zelf een beetje fout geformuleerd: ‘kiezen’ voor euthanasie van je geliefde huisdier. Als er een andere keuze was, dan nam je die wel, maar soms is de ‘keuze’ om je huisdier niet meer te laten afzien, de mooiste en vriendelijkste keuze die je voor je huisdier kan maken.

Het doet niets af aan hoeveel liefde je voor je dier voelt, integendeel. Het laat vaak juist zien hoeveel liefde je voelt. Zeker als je rekening houdt met enkele criteria die je kunnen helpen beslissen of euthanasie de beste ‘keuze’ is of niet. Je moet er allereerst van uit gaan dat een dierenarts de optie euthanasie niet op tafel legt tenzij hij/zij vindt dat aan voldoende van onderstaande criteria wordt voldaan om het bespreekbaar te maken. Een dierenarts is in de eerste plaats opgeleid om te helpen en beter te maken, maar als dat mogelijk niet meer kan, dan heeft hij/zij de optie om het bespreekbaar te maken. Ik geloof dat dit voor iedere dierenarts nog steeds de zwaarst mogelijke taak is en dat ze dat geen van allen leuk vinden om te doen.

De HHHHHMM-scale voor euthanasie bij hond, kat, konijn, fret, cavia,...

De criteria waarmee je rekening kan houden, zijn geformuleerd volgens de HHHHHMM-scale (in het Engels): Hurt (pijn), Hunger (honger), Hydration (hydratatie), Hygiene (hygiëne), Happiness (geluk), Mobility (mobiliteit), and “More good days than bad days” (meer goede dan slechte dagen).

HURT (PIJN): Adequaat pijnmanagement, daaronder verstaan we ook de mogelijkheid om te ademen, is het belangrijkste aspect van kwaliteitsvol leven en het is de belangrijkste van deze HHHHHMM-scale. Veel baasjes realiseren zich soms niet ten volle dat moeilijk kunnen ademen één van de allerpijnlijkste ervaringen is voor een dier.

HUNGER (HONGER): Kan je dier zelf eten? Heeft het interesse in z’n voer? Krijgt je dier nog voldoende voedingsmiddelen binnen, door dwangvoer of voeren met de hand? Indien niet kan sondevoeding worden overwogen, zeker voor katten. Ondervoeding gebeurt snel bij een ziek dier als een baasje zich niet echt bewust is van het belang van sommige nutriënten.

HYDRATION (Hydratatie): Is je dier voldoende gehydrateerd? Vocht dat onderhuids wordt toegediend kan een effectieve methode zijn om te zorgen dat een ziek dier voldoende vocht binnen krijgt. Je kan van je dierenarts vaak leren hoe je dat precies moet toedienen.

HYGIENE (HYGIËNE): De te overwegen zaken: kan je dier schoon worden gehouden en geborsteld? Is de vacht geklit? Ligt je dier op een plek die zorgt dat hij/zij niet in z’n eigen afval ligt? Kan je dier z’n uitgangen controleren?

HAPPINESS (GELUK): Een belangrijke vraag om te overwegen: Kan je huisdier nog gelukkig zijn en geluk ervaren of mentale stimulans begrijpen? Huisdieren communiceren hun gedachten en emoties vaak door hun ogen. Je moet dus proberen deze vragen te beantwoorden: Is je huisdier responsief en wilt het interactie met z’n gezin? Bij een kat: kan de kat snorren en ervan genieten op je schoot te liggen of op je bed? Is er respons op een beetje catnip of een favoriete speeltje? Kan je huisdier z’n bedje worden verplaatst naar een plek dicht bij de gezinsactiviteiten zodat het niet alleen ligt? Voelt je huisdier zich depressief, alleen, angstig, verveeld, bang?

MOBILITY (MOBILITEIT): Je moet vaststellen of je huisdier zonder hulp kan bewegen en zijn noden onderhouden. Als er tijdens een genezingsproces vooruitgang wordt geboekt, kan dit de eerste paar weken misschien niet het geval zijn, maar nadien wel. Daar moet je ook zeker rekening mee houden: kan er beterschap optreden en binnen hoeveel tijd? Wil je dier graag uitgelaten worden en gaan wandelen? Heeft je huisdier een probleem van het centrale zenuwstelsel, zoals toevallen of bewustzijnsverlies? Kan je huisdier uitgelaten worden of in de kattenbak geholpen worden om zich te ontlasten met jouw assistentie? Kan een harnas, rolstoeltje of iets dergelijks hulp bieden? Helpt medicatie? De nood aan beweging is vaak afhankelijk van soort en ras. Kleine honden en katten zullen een leven met verminderde beweging niet zo erg vinden als honden van grote en reuzerassen.

MORE GOOD DAYS THAN BAD (MEER GOEDE DAN SLECHTE DAGEN): Als er teveel slechte dagen op rij zijn of als je dier geen zin in het leven meer lijkt te hebben, dan is de kwaliteit van leven niet meer optimaal. Slechte dagen zijn gevuld met slechte ervaringen zoals overgeven, misselijkheid, diaree, frustratie, toevallen,… Slechte dagen kunnen ook worden veroorzaakt door bloedarmoede of door het ongemak van een obstructie of grote, inoperabele tumor. Als een gezonde band tussen mens en dier niet meer mogelijk is, dan moet het baasje beseffen dat het einde nabij is. De beslissing om te euthanaseren is eentje uit liefde voor het dier dat lijdt.

Villalobos, A.E., Quality of life scale helps make final call, Veterinary Practice News, September 2004.

Voel je niet met je rug tegen de muur geduwd

Zoals gezegd: er is altijd een keuze. Als je de verschillende opties met je dierenarts hebt overlopen, de criteria die hierboven staan, hebt bekeken en daaruit besluit om niet over te gaan tot euthanasie, maar om nog een andere optie te proberen, dan is dat je volste recht. Als je die keuze maakt uit het belang van het dier en de kans dat het beter wordt van de behandelingsoptie is groter dan dat het niet beter wordt, dan moet je dat zeker overwegen.

Financiële overwegingen spelen (helaas) soms ook mee. Let's face it: anno 2023 is huisdiergeneeskunde vreselijk duur geworden. Als je geen ziektezorgverzekering hebt voor je dier, kan je sommige ingrepen misschien niet betalen. Voel je je tegen de muur geduwd om dan toch maar voor euthanasie te kiezen, dan voel je je misschien heel lang schuldig. Je hebt het recht om bij een andere dierenarts een second opinion te vragen en na te vragen wat een soortgelijke ingreep ergens anders kost. Niet elke dierenarts vraagt hetzelfde. Je kiest zo nog steeds voor je dier.

Wat met het schuldgevoel na euthanasie van een huisdier?

Ieder baasje die deze hartverscheurende beslissing heeft genomen, voelt zich schuldig. Je bent niet alleen, als je dat maar weet. Je weet diep vanbinnen dat je de beste beslissing hebt genomen, maar je voelt je schuldig omdat je een leven hebt beëindigd.

Wat voor mij helpt, is overlopen wat de opties waren en waarom je die niet hebt genomen. In veel gevallen waren er eigenlijk geen andere opties meer, maar je hoofd laat dat niet meteen toe. Je hoofd heeft er nood aan eraan herinnerd te worden dat er daadwerkelijk géén betere optie was voor jouw huisdier.

Ik kan je nu zeggen: het slijt, dat schuldgevoel. Dat klopt, tot het opeens weer de kop opsteekt. Dat gebeurt nog lang nadat je huisdier is overleden.

Hoe geef ik het overlijden van mijn huisdier een plaats? Wanneer stopt het verdriet?

Ik denk dat dit een heel individuele zaak is. Iedereen rouwt anders.

Voor mij maakt het rauwe verdriet plaats voor mooie en vreugdevolle herinneringen. Maar ik kan je ook vertellen dat ik soms overmand wordt door gemis van één of meerdere van mijn huisdieren. Zelfs van de dieren die al tientallen jaren geleden overleden zijn. Dat gebeurt. Ik laat dat ook toe. Dat moet, want anders kropt het zich in mijn lijf en dan doet mijn hele lijf pijn. Dat wil ik niet.

Dus ik zou zeggen: laat verdriet toe. Laat herinneringen toe. De herinneringen overschaduwen het immense verdriet, waardoor het verdriet langzaam meer en meer wegebt.

Ik kan je ook zeggen van verdriet: het slijt. Dat klopt, maar gaat het ooit helemaal weg? Ik denk van niet. Ik denk dat verdriet op de achtergrond verdwijnt, absoluut, en plaatsmaakt voor mooie herinneringen.

Dat is volgens mij ook deel van de liefde: je hebt je hart gegeven aan je huisdier, hij/zij het hunne aan jou. Bij het heengaan van je huisdier laat hij/zij een deeltje van zijn/haar hartje achter en neemt een stukje van het jouwe mee. Ooit wordt het dan weer één als jullie elkaar weer terugzien aan de andere kant van de regenboogbrug. Dat is misschien kinderachtig. Men denkt ervan wat men wilt, maar als ik een regenboog zie, kijk ik altijd net wat langer en zie dan al mijn lieve hemelse beestjes voorbijkomen. Dan weet ik dat ze het goed hebben aan de andere kant. Meestal lach ik dan even naar ze en soms passeert er een traan. Voor mij voelt dat goed en geeft het troost.

Hoe pak ik het aan voor mijn andere huisdieren?

De overblijvende huisdieren zullen ook door een rouwperiode gaan. Dat is normaal. Wat hen kan helpen om het rouwproces makkelijker in te zetten, is hun vriendje nog een keer zien na het overlijden.

Je moet niet schrikken als je dier dan vreemd doet. Je zal zien dat sommige dieren zullen proberen een reactie uit te lokken van hun overleden vriend. Ze blaffen, blazen, tikken ertegen met hun poot, sommige zullen zelfs licht bijten. Dit houdt meestal snel op, maar is eigenlijk normaal. Ze moeten zien dat er geen leven meer is.

Andere dieren pakken het serener aan en gaan rustig snuffelen of bij hun vriendje liggen.

Net zoals mensen pakken dieren dat ook elk op hun eigen manier aan.

Ruim niet meteen al het speelgoed, dekentjes en voerbakjes van het overleden dier op. Je andere dieren kunnen nog troost hebben aan de geur van hun vriendje dat langzaamaan verdwijnt en niet zomaar ineens weg is.

Sommige dieren raken echt het noorden kwijt (met zichzelf geen blijf weten, aanhoudend miauwen/blaffen/piepen/...). Het kan dan nodig zijn om hulp in te schakelen. In de natuurgeneeskunde zijn best wat opties beschikbaar om de rouw draaglijker te maken voor een dier, dat wil je liefst individueel laten bepalen omdat ieder dier er dus anders mee omspringt. Feromonen (Adaptil voor honden en Feliway voor katten) kunnen zeker ook helpen.

Hoewel je achtergebleven huisdier misschien erg rouwt, is het nooit een goed idee om daarom een nieuw huisdier ter vervanging te nemen. Je dier heeft het overlijden van z'n vriend nog geen plaats kunnen geven en wordt dan alleen maar met nog meer stress geconfronteerd.

Bijkomende tips

Naast mijn eigen manier om ermee om te gaan, wil ik je wel volgende raad geven: voel je je verloren en lijkt niets je te helpen om het verdriet te plaatsen enkele weken na het overlijden van je geliefde huisdier, laat je dan zeker bijstaan door een psycholoog, psychotherapeut of gediplomeerd Pet Loss Specialist. Blijf niet zitten met opgekropte emoties, want dat is niet gezond.
Praten werkt. Praat over je dier. Ik praat soms over mijn dieren alsof ze er nog gewoon waren en gebruik heden en verleden tijden door elkaar (aiaiaiai voor een taalkundige...). Ik vind altijd in het verleden praten soms te hard. Ik zeg bijvoorbeeld nog steeds 'Onze Viggo lust graag pasta', 'Dat zou onze Pasha leuk vinden', 'Dat is typisch ons Gracie',... Ik durf te zeggen dat minstens één van onze dieren wekelijks eens wordt vernoemd in een conversatie. Niet bewust, maar omdat ze nog steeds deel van ons zijn. Dat kan soms niet meteen na het overlijden, maar gaandeweg moet je daar toch eens mee beginnen. Niet iedereen van het gezin zal op hetzelfde moment klaar zijn om dat te doen. Omarm dat, omarm elkaar en laat elkaar waardig rouwen. Het is niet omdat de ene sneller kan praten over leuke herinneringen dat die het overlijden niet meer erg vindt of dat de andere omdat die er niet over kan/wil praten dat niet doet omdat ie het dier niet meer graag ziet/zag. Wel integendeel, zou ik zeggen. Rouw doet soms gekke dingen met mensen, maar probeer elkaar te vinden en elkaar niet weg te duwen.
Als je niet bij het overlijden van je dier bent of kan zijn, koester dan een speciale, leuke of lieve foto waardoor je je nog steeds verbonden voelt. Ik was aan het werk in Griekenland toen Viggo overleed aan een maagkering. Pats, boem, gedaan, keihard. Ik heb een foto van hem afgedrukt in Griekenland en aan de muur gehangen. Die specifieke foto doet maakt me nog steeds heel warm vanbinnen.
Je kan je huisdier laten cremeren en er een herdenkingsplekje voor inrichten. Je kan kiezen voor een urne of om de assen uit te strooien. Dat is wat je zelf het mooist acht. In onze buurt (Bree) werkt Dierencrematorium Eden op een bijzonder serene manier om je huisdier een waardig afscheid te geven.
Voelen je wangen, onder je ogen, rauw en prikkelend aan van je zoute tranen? Gebruik een beetje zonnecrème om de prikkeling te verzachten. Je geeft je huid weer een beetje een boost waardoor het ook niet meer lijkt of je hebt uren gehuild voordien. Een gouden tip voor als je 'fake it until you make it' moet hanteren (wat soms helaas nog steeds moet in onze snelle maatschappij).
Weersta de drang om de leegte die je overleden huisdier achterlaat, meteen weer op te vullen met een nieuw huisdier. Het klopt dat het leven in de brouwerij brengt, maar je rouwproces is nog niet gepasseerd. Je hebt nood aan tijd om te verwerken. Het zou ook niet de eerste keer zijn dat iemand de eigenschappen van het overleden dier met die van het nieuwe dier probeert te vergelijken. Ik maak het in de praktijk heel vaak mee 'Onze vorige hond deed dat meteen en deze lijkt het helemaal niet te willen snappen!' Frustrerend voor beide partijen. Een rouwproces kan soms lang duren. Eer het proces en begin er pas aan als je je er helemaal klaar voor voelt. Een jonge pup of kitten is ook heel veel werk in vergelijking met het volwassen dier dat je net hebt afgegeven...

Tot slot wil ik nog zeggen dat je dit artikel waarschijnlijk niet voor niets hebt gelezen: veel sterkte, veel moed en hou je vast aan de duizenden mooie herinneringen die jullie ongetwijfeld samen hebben gemaakt.

Met dank aan mijn lieve sterretjes die ik nooit zal vergeten en die me, helaas, deze 'wijsheid' hebben bijgebracht: Wolf, Pasha, Dzilla, Viggo, Mona, Grace en Lola. En al onze konijnen: Pip, Stamper, Flappie, Jannie, Bentley, Hummer, Shelby, Camaro, Cherokee, Mustang, Hemi en Viper.

Informatie over de dierenziekteverzekering van Figopet vind je hier!

Beoordelingen

Er zijn geen beoordelingen gevonden.

Blog